Kuptimi i mendimeve tona shpesh herë është i vështirë dhe i lodhshëm. Për këtë arsye, shumë njerëz me afantazi (paaftësi për të krijuar imazhe në mendje) ose pa monolog të brendshëm, mund të mos e kuptojnë se mënyra e tyre e të menduarit ndryshon nga ajo e shumicës. Afantazia përfaqëson një variacion neurologjik në mënyrën se si truri gjeneron imazhe mendore. Ndërsa shumica e njerëzve mund të “shohin” qartë në mendje një objekt, si p.sh. një kalë, rreth 1–4% e popullsisë botërore (82–380 milionë njerëz) nuk arrijnë t’i perceptojnë këto imazhe.
Sipas Aphantasia Network, personat me afantazi nuk krijojnë pamje mendore, por përpunojnë informacionin përmes fakteve, koncepteve dhe njohurive. Ata e dinë se si duket një objekt, por nuk e shikojnë atë si imazh në mendje. Afantazia nuk konsiderohet çrregullim apo paaftësi, por një mënyrë ndryshe funksionimi e mendjes, dhe disa studime sugjerojnë se me ushtrime të veçanta imagjinata vizuale mund të përmirësohet.
Në vitin 2022, studiues nga UNSW Sydney zhvilluan një test objektiv për të matur gjallërinë e imagjinatës vizuale, duke analizuar reagimin e syrit. Në studimin fillestar, pjesëmarrësit pa afantazi treguan ngushtim ose zgjerim të bebëzave jo vetëm ndaj stimujve realë të ndritshëm ose të errët, por edhe kur i imagjinonin ato. Nga ana tjetër, pjesëmarrësit me afantazi reaguan normalisht ndaj stimujve realë, por nuk shfaqën ndryshime të bebëzave gjatë imagjinimit.
Megjithatë, kur personave me afantazi iu kërkua të imagjinonin disa objekte njëkohësisht, bebëzat e tyre u zgjeruan, duke treguar përpjekjen mendore, edhe pse jo vizuale. Kjo ofron provën e parë fiziologjike se afantazia është reale dhe se këta individë përpiqen të imagjinojnë, por në mënyrë jo-vizuale. Studimi thekson diversitetin e madh të përvojave mendore njerëzore dhe faktin se mënyra se si ne kujtojmë ose imagjinojmë nuk është e njëjtë për të gjithë.
