John Clarke, Michel H. Devoret dhe John M. Martinis janë shpallur fituesit e Çmimit Nobel në Fizikë 2025 për eksperimentet e tyre që treguan se dy parime thelbësore të mekanikës kuantike (tunelimi kuantik dhe sasia e energjisë në nivele të caktuara) mund të vëzhgohen në një sistem të madh sa për t’u parë me sy të lirë. Zbulimi i tyre, i bërë në vitet 1984-1985, përbën një hap të madh në kuptimin e mënyrës se si ligjet që zakonisht vlejnë për grimcat subatomike mund të manifestohen në objekte makroskopike.
Në eksperimentet e tyre, tre shkencëtarët punuan me një qark superpërçues, i cili lejonte kalimin e rrymës elektrike pa rezistencë. Ata vëzhguan se rryma mund të “tunelonte” përmes një barriere energjie, një fenomen i quajtur tunelim kuantik, dhe se sistemi thithte energji vetëm në frekuenca të caktuara, duke provuar se energjia ishte e sasiuar në nivele fikse.
Sipas Komitetit Nobel, puna e Clarke, Devoret dhe Martinis ka ndikuar drejtpërdrejt në përpjekjet e sotme për ndërtimin e kompjuterëve kuantikë, të cilat mund të përpunojnë informacione me shpejtësi të paarritshme për kompjuterët klasikë. Dr. Martinis më vonë bashkëpunoi me ekipin e Google për të ndërtuar kompjuterin që arriti “supremacinë kuantike”, ndërsa Dr. Devoret vazhdon si shkencëtar kryesor në divizionin kuantik të Google.
Clarke, profesor në Universitetin e Kalifornisë në Berkeley, Devoret në Universitetin Yale dhe Martinis në Universitetin e Kalifornisë, Santa Barbara, do të ndajnë një çmim prej 11 milionë korona suedeze (rreth 1.17 milionë dollarë). Vetë Clarke e përshkroi lajmin si “befasinë e jetës sime”, duke theksuar se nuk e kishte menduar kurrë se puna e tyre mund të shpërblehej me një Nobel.
Çmimi në Fizikë është i dyti që shpallet këtë vit, pas atij në Mjekësi. Në ditët në vijim do të ndahen edhe çmimet për Kiminë, Letërsinë, Paqen dhe Ekonominë, duke kurorëzuar vitin e radhës të nderimeve për arritjet më të mëdha shkencore dhe njerëzore.
